Trong triết lý ẩm thực phương Đông, việc lựa chọn thực phẩm theo nguyên lý Âm – Dương là một nghệ thuật nhằm mang lại sự cân bằng và hài hòa cho cơ thể. Nguyên lý này xem mọi thứ trong vũ trụ, kể cả thực phẩm, đều mang tính Âm (giãn, mát, thụ động) hoặc Dương (co, nóng, chủ động).
Phân biệt thực phẩm Âm và Dương:
Thực phẩm mang tính Dương thường có xu hướng cứng, chắc, màu sắc ấm (đỏ, cam, vàng), mọc hướng lên trên hoặc dưới lòng đất. Chúng thường có vị mặn hoặc đắng, và cung cấp năng lượng làm ấm cơ thể. Ví dụ: các loại thịt đỏ, trứng, củ cà rốt, khoai tây, hành, tỏi, gừng, và các loại rau củ lên men.
Thực phẩm mang tính Âm thường mềm, nhiều nước, màu sắc lạnh (xanh lá, tím), mọc trên mặt đất hoặc rủ xuống. Chúng có vị ngọt hoặc chua, giúp làm mát và thư giãn cơ thể. Ví dụ: các loại trái cây (dưa hấu, chuối), rau lá xanh, dưa leo, cà chua, đậu phụ, và các sản phẩm từ sữa.
Ứng dụng trong lựa chọn thực phẩm:
Mục tiêu không phải là chỉ ăn toàn Âm hoặc toàn Dương, mà là tạo ra sự cân bằng phù hợp với thể trạng, mùa trong năm và môi trường sống.
Vào mùa đông (tính Âm – lạnh): Cần bổ sung thực phẩm tính Dương để làm ấm cơ thể như các món hầm, súp nóng, sử dụng gia vị như gừng, quế, ớt.
Vào mùa hè (tính Dương – nóng): Nên dùng nhiều thực phẩm tính Âm để giải nhiệt như rau sống, trái cây tươi, nước ép.
Với người thể trạng hàn (lạnh, dễ mệt mỏi): Cần tăng cường thực phẩm Dương.
Với người thể trạng nhiệt (nóng trong, dễ bốc hỏa): Nên ưu tiên thực phẩm Âm.
Tóm lại, nguyên lý Âm Dương trong thực phẩm hướng đến một chế độ ăn uống linh hoạt và ý thức, giúp cơ thể luôn ở trạng thái quân bình, từ đó duy trì sức khỏe và ngăn ngừa bệnh tật. Đây là một cách tiếp cận toàn diện, lấy con người làm trung tâm và hòa hợp với tự nhiên.